Μια διαφορετική κριτική ματιά στη θεατρική παράσταση «Ο κύκλος των χαμένων ποιητών»
Γράφει ο Δρ Δημήτριος Γκίκας*

Είχα την τύχη να παρακολουθήσω στο κατάμεστο θέατρο «Βρετάνια» την πολυαναμενόμενη στην Ελλάδα θεατρική παράσταση «Ο Κύκλος των χαμένων ποιητών». Η παράσταση αποτελεί θεατρική διασκευή που βασίζεται σε κείμενο του ίδιου του σεναριογράφου της πολύ γνωστής οσκαρικής ταινίας Τόμ Σούλμαν, στην οποία πρωταγωνιστούσε ο καταπληκτικός Ρόμπιν Γουίλιαμς. Σ’ αυτό το πλαίσιο, η παράσταση δεν ξεφεύγει από το αρχικό κείμενο. Αυτό σημαίνει πως επαναλαμβάνονται σκηνές και ατάκες της αρχικής ταινίας σχεδόν επακριβώς.

Πρόκειται, λοιπόν για αναπαράσταση της αρχικής έκδοσης της ταινίας: το σχολείο ονομάζεται «Ακαδημία Αρρένων Γουέλτον», τα ονόματα των πρωταγωνιστών είναι ακριβώς τα ίδια, το ίδιο και τα ποιήματα και οι αντίστοιχοι ποιητές που παρουσιάζονται. Αν περιμένετε να αντικρίσετε μια, έστω εν μέρει, ελληνική διασκευή, θα απογοητευτείτε.

Η σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Ασπιώτη είναι καταπληκτική, σε πολλά σημεία έξοχα ατμοσφαιρική και αριστοτεχνικά δοσμένη και δεμένη. Μάλιστα, παρά το γεγονός ότι δεν μπορείς να μη συγκρίνεις την οπτική γωνία των σημαντικότερων σκηνών με την ίδια την ταινία, η θεατρική διασκευή δεν υστερεί σε δύναμη υποβλητικότητας. Ο Τάσος Χαλκιάς στο ρόλο του συντηρητικού διευθυντή είναι απλά εξαιρετικός – η “παιδαγωγική” αναμέτρηση με τον Κήτινγκ (Σακελλαρίου) έχει μεγαλύτερο βάθος ακόμα κι από την αρχική ταινία. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στους νέους ηθοποιούς – μαθητές της αυστηρής ακαδημίας του Γουέλτον που αποδεικνύουν πως το ελληνικό θέατρο έχει και παρόν και μέλλον. Θα χρειαζόταν ολόκληρο άρθρο για τα παιδιά αυτά – τόσο καταπληκτικά ήσαν όλα τους!

Για τον πρωταγωνιστή… Ο Άκης Σακελλαρίου, ένας εξαίρετος ηθοποιός, προφανώς αποφάσισε όχι μόνο ότι έπρεπε να μείνει πιστός στο αρχικό σενάριο της ταινίας, αλλά και στην περσόνα του επιδραστικού καθηγητή Τζον Κήτινγκ, έτσι όπως την απέδωσε ο Ρόμπιν Γουίλιαμς. Αντιγράφει, λοιπόν εκφράσεις, ακόμα και κινήσεις του Ρόμπιν Γουίλιαμς. Θεωρώ ότι αν δεν επέμενε σ’ αυτή την αντιγραφή θα ήταν καλύτερος. Ο Σακελλαρίου έχει αποδείξει ότι διαθέτει το βάθος στο παίξιμό του που χρειάζεται ένας τέτοιος ρόλος. Αν είχε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις δικές του υποκριτικές ικανότητες και αφηνόταν να γίνει περισσότερο δημιουργικός, θα ήταν καταπληκτικός. Δεν είναι κακό το παίξιμό του, αλλά περίμενα να δω έναν Σακελλαρίου, όχι ένα αντίγραφο (καλό – κακό, δεν έχει σημασία, ειδικά στο θέατρο) του αγαπημένου Ρόμπιν Γουίλιαμς.

Θεωρώ ότι ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα που θέτει η παράσταση, όπως βέβαια είχε θέσει και η αρχική ταινία που τιμήθηκε με Όσκαρ, είναι αυτό της επιδραστικότητας που μπορεί και πρέπει (ή δεν πρέπει) να έχει ένας δάσκαλος στους μαθητές του. Η προσωπικότητα του Τζον Κήτινγκ δεν στηρίζεται απλώς σε μια περσόνα ενός μεταδοτικού, ευσυνείδητου και άριστα καταρτισμένου καθηγητή που διδάσκει άψογα το γνωστικό πεδίο του. Είναι επιπλέον η περσόνα του αντισυμβατικού, του επαναστάτη, του ριζοσπαστικού – έξω από τα πλαίσια – καθηγητή που τα βάζει με το σύστημα. Δεν το υιοθετεί έστω εν μέρει, για να το αμφισβητήσει πλαγίως. Το ανατρέπει εξ ολοκλήρου, το ξεσκίζει (η σκηνή με το σκίσιμο των σελίδων που μιλούσαν για το τι συνιστά καλή ποίηση είναι από τις πιο χαρακτηριστικές του έργου).

Σημείο – κλειδί του έργου είναι η σχέση που χτίζει ο καθηγητής με τους μαθητές του. Στην «επανάστασή» του φιλοδοξεί να τους πάρει με το μέρος του. Η γοητεία που ασκεί σ’ αυτούς είναι παρόμοια με αυτή που ασκεί ένας θρησκευτικός ηγέτης στους πιστούς του ή ένας στρατιωτικός ηγέτης στους πολεμιστές του – μόνο που ο πόλεμος εδώ είναι διαφορετικός: είναι εσωτερικός πόλεμος, ένας πόλεμος του πνεύματος και της ψυχής. Ο Κήτινγκ μαθαίνει στους μαθητές του να αμφισβητούν τα πάντα: τις παραδόσεις, τις αξίες, την αυστηρότητα του σχολείου τους, τον κομφορμισμό της κοινωνίας της εποχής τους. Δημιουργεί ακόμα και κώδικα επικοινωνίας με τα παιδιά εντελώς ξεχωριστό, ο οποίος εστιάζει στην ιδιαίτερη αυτή σχέση λατρείας: προτρέπει τους μαθητές του να τον αποκαλούν «καπετάνιε μου», μια προσφώνηση που παραπέμπει σε πολύ γνωστό ποίημα.

Τι γίνεται, όμως όταν η επίδρασή του αυτή οδηγεί έναν έφηβο να τα βάλει με το αυστηρό γονεϊκό του περιβάλλον; Πόσο ευθύνεται ο καθηγητής όχι μόνο για τη σύγκρουση μεταξύ του έφηβου και του αυστηρού πατέρα του, αλλά και για την αυτοκτονία, στην οποία επιλέγει να καταφύγει ο μαθητής του, όταν αντιλαμβάνεται πως η δική του μικρή «επανάσταση», κατά μίμηση της επανάστασης του γοητευτικού καθηγητή του, δεν έχει το αίσιο τέλος που ήλπιζε;

Η κοινωνία καταδικάζει απερίφραστα τον επαναστάτη δάσκαλο: απολύεται από το σχολείο με συνοπτικές διαδικασίες, καθώς οι μέθοδοί του θεωρούνται όχι απλώς απαράδεκτες από το σχολικό περιβάλλον, αλλά και υπαίτιες για την αυτοκτονία από το γονεϊκό περιβάλλον του μαθητή του.

Οι μαθητές του; Οι μαθητές του δεν το αντιλαμβάνονται μ’ αυτόν τον τρόπο. Γι’ αυτούς ο καθηγητής παραμένει αυτός που τους έδειξε και μια άλλη όψη της ζωής, πιο ουσιώδη, περιπετειώδη, ελκυστική κι όμορφη. Το κυριότερο; Τους δίδαξε όχι μόνο τι είναι σημαντικό στη ζωή, αλλά και πώς να έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, προκειμένου να διεκδικήσουν αυτό που οι ίδιοι θεωρούν σημαντικό. Οι μαθητές δεν θεωρούν τον Κήτινγκ υπαίτιο για την αυτοκτονία, όχι διότι δεν τον θεωρούν επιδραστικό, αλλά διότι πιστεύουν ότι το να διδάξεις νέες ιδέες, δείχνοντας μιαν άλλη εικόνα του κόσμου που δεν συμβαδίζει απαραίτητα με αυτήν του κοινωνικού και εκπαιδευτικού συστήματος της εποχής, δεν σημαίνει ότι απαιτείς από τους μαθητές σου να πεθάνουν γι’ αυτές τις νέες ιδέες. Όμως αυτό είναι και το τραγικό με τους επιδραστικούς ανθρώπους στην ιστορία, είτε υπήρξαν δάσκαλοι, είτε ηγέτες: οι πιστοί τους γοητεύονταν τόσο πολύ από αυτούς και τις ιδέες τους που ήταν πρόθυμοι ακόμα και να πεθάνουν γι’ αυτές…

Η τελική σκηνή του έργου είναι καθαρτική για τον Κήτινγκ: οι μαθητές του, οι «πιστοί» του, οι «στρατιώτες» του, αναγνωρίζουν τι τους πρόσφερε η διδασκαλία του, η ηγεσία του. Γι’ αυτούς θα παραμείνει ο «καπετάνιος» τους που τους ανέβασε στα θρανία για να τους μάθει να βλέπουν τον κόσμο αλλιώς. Θα παρέμεναν, μάλιστα πιστοί σ’ αυτόν ακόμα κι αν ολόκληρη η κοινωνία τον καταδίκαζε σε θάνατο, όπως κάποτε καταδίκασε έναν Σωκράτη, έναν Ιησού…

*Ο δρ Δημήτριος Γκίκας είναι εκπαιδευτικός, με σπουδές στους τομείς της Θεολογίας και Θρησκειολογίας, της Φιλολογίας, της Πολιτικής Φιλοσοφίας και της Φιλοσοφίας της Τέχνης. Είναι διδάκτωρ Πολιτικής Φιλοσοφίας του Ιονίου Πανεπιστημίου. Έχει διδάξει σε κορυφαίους ιδιωτικούς Οργανισμούς δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Από το 2021 εργάζεται ως μόνιμος εκπαιδευτικός β/θμιας εκπαίδευσης της Ανατολικής Αττικής. Ειδικεύεται, εκπαιδευτικά και ερευνητικά, σε ζητήματα Επιστημολογίας, Ιστορίας των Ιδεών και των Επιστημών, Θρησκειολογίας, Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας, Πολιτικής Φιλοσοφίας, Ιστορίας της Τέχνης, Πολιτικής Επιστήμης και Ηγεσίας. Έχει διατελέσει Επιστημονικός και Ακαδημαϊκός Συνεργάτης σε πολλούς πολιτιστικούς, επιστημονικούς και εκδοτικούς φορείς. Έχει συγγράψει πλήθος βιβλίων, ενώ άρθρα, έρευνες και μελέτες του έχουν δημοσιευτεί σε Ελληνικούς και διεθνείς επιστημονικούς, δημοσιογραφικούς και ιστορικούς εκδοτικούς οργανισμούς. Υπήρξε επί σειρά ετών αρθρογράφος και επιστημονικός συνεργάτης του γνωστού ιστορικού περιοδικού «Ιστορικά Θέματα». Είναι Κοινοτικός Σύμβουλος του Δήμου Καλλιθέας και Αναπληρωτής Πρόεδρος στο Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών.

Μείνετε συντονισμένοι στο EntertainmentNewsGR για περισσότερα!